Skóra atopowa wymaga kompleksowej opieki, bez względu na to, czy AZS dotyczy małego dziecka, czy osoby dorosłej. Jednym
z najczęstszych powikłań towarzyszących chorobie są natomiast infekcje skórne: bakteryjne, grzybicze i wirusowe. Przeczytaj, jakie drobnoustroje zazwyczaj powodują zakażenia oraz czy istnieją skuteczne sposoby na to, aby im zapobiec.
Skóra atopowa – objawy atopowego zapalenia skóry
Suchość skóry, zaczerwienienie, grudki, pęcherzyki, a nawet ranki, z których może sączyć się płyn – to typowe objawy atopowego zapalenia skóry. Dla chorych najbardziej uciążliwy jest jednak silny świąd, który utrudnia koncentrację, powoduje problemy
z zasypianiem i ogólnie źle wpływa na samopoczucie.(1)
Lokalizacja zmian związanych z AZS zależy głównie od wieku chorego.U małych dzieci schorzenie zazwyczaj atakuje policzki, czoło
i głowę, u dzieci powyżej 2. roku życia objawy umiejscowione są na wewnętrznych częściach nadgarstków, łokci i kolan.
U dorosłych choroba ma natomiast tendencję do lokalizowania się na twarzy, karku, dłoniach oraz stopach. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że objawy czasami występują na innych częściach ciała, a nawet są rozlane na bardzo rozległych obszarach.(1)
Dlaczego infekcje skórne są tak częstym powikłaniem AZS?
Drobnoustroje, choć niewidoczne dla oka, są właściwie wszędzie. Jedne z nich są zupełnie niegroźne, inne mogą powodować zakażenia o różnym nasileniu. Jednak organizm, wyposażony w sprawnie funkcjonujący system odpornościowy, dobrze radzi sobie
z zarazkami i nawet jeśli dochodzi do infekcji, zwykle nie są one groźne i w wielu przypadkach ustępują samoistnie. Niestety, gdy
w grę wchodzi AZS, jest nieco inaczej.
Chorzy na atopowe zapalenie skóry stosunkowo często borykają się z infekcjami spowodowanymi przez bakterie, grzyby albo wirusy. Sprzyja temu wiele czynników, jednak jako podstawowy zwykle jest wskazywany niedobór odporności, zarówno wrodzonej, jak i nabytej. Uszkodzenie integralności warstwy rogowej naskórka oraz zasadowy odczyn jego powierzchni sprawiają, że aktywność przeciwdroboustrojowa u chorych jest znacznie słabsza w porównaniu z osobami, u których nie występuje AZS. Do tego dochodzi zmniejszona zawartość lipidów w naskórku, co utrudnia wiązanie wody i w konsekwencji prowadzi do szybszej utraty wilgoci. Tymczasem sucha i pękająca skóra jest bardziej bezbronna wobec nieustannego ataku bakterii, grzybów i wirusów.(2)
To dalej nie koniec, bo skóra atopowa jest bardziej narażona na infekcje także z powodu uporczywego świądu, który skłania pacjentów do ciągłego drapania zmian. Przez to na skórze osiedlają się drobnoustroje, które namnażają się znacznie sprawniej, niż
u osób zdrowych.(3)
Ponadto nie bez znaczenia jest stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów (mGKS). To grupa leków, które skutecznie zwalczają stan zapalny i pomagają opanować objawy towarzyszące zaostrzeniom choroby. Z drugiej strony mogą jednak przyczynić się do infekcji, poprzez nasilenie uszkodzeń bariery naskórkowej. Wiele jednak zależy od tego, jak silny jest stosowany preparat, jak długo trwa terapia i na jakim obszarze ciała musi być aplikowany, niektóre miejsca są bowiem bardziej wrażliwe na działanie mGKS, na przykład twarz.(2) Dlatego zawsze, kiedy stosowanie leków steroidowych jest konieczne, należy aplikować je ściśle według wskazań lekarza, a najlepiej skupić się na profilaktyce zaostrzeń, wówczas intensywna i długotrwała farmakoterapia nie musi być konieczna.
Rodzaje infekcji skórnych w przebiegu AZS – objawy i sposoby ich leczenia
Infekcje bakteryjne
Jeśli wygląd zmian atopowych niespodziewanie uległ pogorszeniu, skóra mocno swędzi, pojawia się wysięk z ranek oraz strupy
o miodowo-żółtym zabarwieniu, to sygnały, że doszło do zakażenia. Czasami towarzyszą im także objawy grypopodobne.(2,3)
Najczęściej przyczyną przewlekłych lub nawracających zakażeń bakteryjnych jest gronkowiec złocisty (Streptococcus aureus),
a charakterystycznym objawem w tym przypadku są krostki z wydzieliną o miodowej barwie. W takiej sytuacji należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, gdyż gronkowca trzeba zwalczyć antybiotykami. Jeśli infekcja nie jest rozległa, wystarczą leki miejscowe, aplikowane na skórę, jednak jeżeli przebieg jest cięższy, wówczas trzeba przyjmować antybiotyk doustnie. Warto wiedzieć, że bardzo znaczny odsetek chorych na AZS to nosiciele gronkowca złocistego, jednak nie zawsze dochodzi do rozwoju objawów. Największe ryzyko istnieje wówczas, gdy dochodzi do gwałtownego pogłębienia się zmian.(2)
Infekcje grzybicze
Grzyby na skórze atopowej namnażają się bardzo łatwo. Oprócz wadliwie działającego systemu odpornościowego zakażeniom sprzyjają wszelkie urazy i mikrourazy, niekorzystne warunki klimatyczne, korzystanie z publicznych basenów, saun, jacuzzi, nieodpowiednia higiena pomieszczeń. Najczęściej infekcje wywołują natomiast dermatofity (Trichophyton, Microsporum
i Epidermophyton) oraz grzyby drożdżopodobne (Candida i Malassezia). Według obecnej wiedzy grzyby Malassezia są głównym czynnikiem zaostrzającym wyprysk atopowy na obszarach głowy i szyi.(4)
Jak objawia się grzybica u chorych na atopowe zapalenie skóry? Niepokojącym sygnałem jest na pewno zaostrzenie objawów AZS na głowie i szyi. Ponadto, jeżeli standardowe leczenie nie przynosi spodziewanych rezultatów, wówczas również należy brać pod uwagę zakażenie grzybicze, które utrudnia skuteczne leczenie. Drożdżaki Malassezia odpowiadają także za pojawienie się łupieżu pstrego, zapalenia mieszków włosowych oraz są istotnym czynnikiem, odgrywającym rolę w rozwoju zapalenia łojotokowego skóry.
Pilna konsultacja z lekarzem jest bardzo ważna zawsze, gdy objawy wskazują na infekcję grzybiczą. U niektórych pacjentów po zastosowaniu leków przeciwgrzybiczych zmiany atopowe ustępują. Obecnie wybór preparatów leczących tego rodzaju zakażenia jest natomiast bardzo szeroki. Mają postać szamponów, maści, kremów, które odpowiednio dopasowane do potrzeb pacjenta skutecznie walczą z infekcjami. Jeśli natomiast zakażenie ma postać przewlekłą, wówczas konieczne jest połączenie terapii miejscowej z ogólną.(4,5)
Bardzo ważna jest również stała terapia emolientowa. Wzmocniona bariera naskórkowa pomaga bowiem pozbyć się niechcianych grzybów oraz zapobiega nawrotom zakażenia.(4)
Infekcje wirusowe
Również wirusy częściej wywołują choroby u pacjentów z AZS, niż u osób zdrowych, a także mają poważniejszy przebieg. Ciężkim schorzeniem wirusowym, który w skrajnych przypadkach zagraża życiu, jest wyprysk opryszczkowy (eczema herpeticum), czyli szczególna forma opryszczki, występująca u chorych na AZS lub inne zapalne choroby skóry.(6,7)
Wyprysk opryszczkowy przeważnie pojawia się na twarzy i szyi, jednak może zaatakować również inne części ciała, na przykład ręce. Typowe dla choroby są niewielkie, bolesne i swędzące pęcherzyki. Zmiany mogą mieć czerwone, purpurowe lub czarne zabarwienie. Jeżeli natomiast pęcherzyk pęknie, sączy się z niego ropna wydzielina. Oprócz tego zakażeniu mogą towarzyszyć objawy ogólne: gorączka z dreszczami, powiększone węzły chłonne, poczucie ogólnego rozbicia. Objawy te wymagają niezwłocznego kontaktu z lekarzem, gdyż choroba może mieć skrajnie groźne powikłania. Zwykle wskazana jest hospitalizacja chorych i leczenie lekami antywirusowymi. Czasami eczema herpeticum idzie w parze z zakażeniem bakteryjnym, wówczas konieczne jest wdrożenie antybiotyków.(7)
Skóra atopowa – profilaktyka infekcji
Infekcje skórne są wymieniane jako integralna część atopowego zapalenia skóry. To znaczy, że ich całkowite uniknięcie jest bardzo trudne, jednak im bardziej kompleksowa jest profilaktyka, tym mniejsze ryzyko. Oczywiście chorzy na AZS powinni unikać bliskiego kontaktu z osobami, u których występują widoczne objawy infekcji, na przykład opryszczka na wardze. Dużą rolę odgrywa też staranna higiena, unikanie dzielenia się posiłkami, napojami i przedmiotami osobistymi, na przykład ręcznikiem czy sztućcami, na których mogą bytować zarazki wywołujące chorobę.
Istnieje także specjalistyczna odzież z oczyszczonego jedwabiu, związanego z czynnikiem przeciwdrobnoustrojowym. Taka odzież, noszona bezpośrednio przy skórze, ogranicza kontakt skóry z bakteriami i grzybami, zmniejszając tym samym ryzyko infekcji.(2)
Ponadto każdego dnia trzeba pamiętać o emolientach, bez względu na to, czy choroba jest w fazie zaostrzenia i daje objawy, czy
w fazie recesji, gdy objawy nie występują. Emolienty wzmacniają barierę naskórkową, uzupełniają w skórze lipidy i zapobiegają utracie cennej wilgoci. Dobrze natłuszczona i nawilżona skóra jest natomiast bardziej odporna na atak drobnoustrojów. Oficjalnie zaleca się używanie emolientów 3-4 razy na dobę, aby na bieżąco uzupełniać niedobory lipidów.(8)
Po jakie preparaty sięgać? W linii Emotopic znajduje się wiele produktów powstałych pod okiem dermatologów i przebadanych pod kątem biozgodności: balsam, emulsja do kąpieli, żel myjący, kremy, szampony. W kontekście profilaktyki infekcji na szczególną uwagę zasługuje Specjalny krem natłuszczający Emotopic, do stosowania na twarz, powieki i ciało. Chociaż objawy zakażenia mogą rozwinąć się w różnych miejscach, twarz jest bardzo wrażliwym i podanym na infekcje obszarem ciała oraz wymaga skutecznych, ale jednocześnie delikatnych preparatów. Specjalny krem natłuszczający Emotopic spełnia te wymagania. Można stosować go
w trakcie leczenia farmakologicznego oraz między cyklami. Charakteryzuje się bogatą formułą, bazującą na naturalnych olejach, zawiera także hialuronian sodu, którego zadaniem jest utrzymywanie właściwego poziomu nawilżenia oraz stworzenie optymalnych warunków do regeneracji. Systematyczne sięganie po krem wzmacnia właściwości barierowe i przywraca zdolność skóry do ochrony przed czynnikami zewnętrznymi, a ponadto zapobiega stanom zapalnym, koi podrażnienia i redukuje nieprzyjemne uczucie napięcia, związane z suchością.
Co zrobić, gdy świąd skóry zmusza do ciągłego drapania?
Leczenie skóry atopowej obejmuje także redukcję świądu, co również ma znaczenie w zapobieganiu infekcjom. Z pomocą znów przychodzą emolienty. Przykładem jest Krem kojąco-zmiękczający Emotopic o wysokiej zawartości oleju konopnego, który zmniejsza przykre dolegliwości, łagodzi swędzenie i pomaga odczuć ulgę. Dobrze więc mieć go przy sobie w okresach zaostrzeń
i traktować jako pierwszą pomoc w przypadku nasilenia się świądu. Lekiem, który lekarze zwykle zalecają pacjentom przed snem, jest natomiast hydroksyzyna lub inny lek przeciwhistaminowy o działaniu przeciwświądowym i uspokajającym.(1)
Od lat specjaliści zalecają także wilgotne opatrunki jako sprawdzony i skuteczny sposób na redukcję świądu. Opatrunek można zwilżyć w wodzie lub nasączyć emolientem, a następnie owinąć suchym bandażem. Dokładną technikę należy jednak skonsultować z dermatologiem.
Co jeszcze można zrobić, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju infekcji przy AZS? Terapia choroby to nie tylko leki, emolienty i bandaże, ale ważny jest także wypoczynek, relaks, aktywność fizyczna, w przypadku dzieci – dużo zabawy i spędzania czasu w miłej atmosferze. Im bowiem lepszy jest stan psychiczny osoby chorej, tym większe szanse, że AZS będzie miało łagodny przebieg, a nawroty i komplikacje będą zdarzały się rzadziej.(9)
1. Świerczyńska-Krępa M. Atopowe zapalenie skóry. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory Data dostępu: 15.11.2019.
2. Nowicki R. Leczenie infekcji skóry w atopowym zapaleniu skóry. Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 323–329.
3. Cherney K. How to Identify, Treat, and Prevent Infected Eczema. https://www.healthline.com/health/infected-eczema Data dostępu: 15.11.2019.
4. Nowicki R. Zakażenia grzybicze u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry. Alergia Astma Im-munologia 2011, 16 (4): 177-180.
5. Atopic Eczema. http://www.eczema.org/atopic-eczema Data dostępu: 15.11.2019.
6. Zaborowski P., Sawiec P. Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej. https://www.mp.pl/okulistyka/okulistyka-dla-nieokulistow/artykuly/121551,zakazenie-wirusem-opryszczki-zwyklej Data dostępu: 15.11.2019.
7. Eczema Herpeticum. https://nationaleczema.org/eczema/related-conditions/eczema-herpeticum/ Data dostępu: 15.11.2019.
8. Jenerowicz D., Polańska A. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62304,atopowe-zapalenie-skory-azs-u-dzieci Data dostępu: 15.11.2019.
9. Suarez A.L. Psychoneuroimmunology of Psychological Stress and Atopic Dermatitis: Pathophys-iologic and Therapeutic Updates. Acta Derm Venereol. 2012 Jan; 92(1): 7–15.
polecane produkty
