
Alergie pokarmowe dotyczą 4-8% dzieci w wieku do 3 lat. Zwykle mijają z wiekiem, dlatego wśród dorosłych odsetek osób z alergiami wynosi już 2-4% 1. W wielu przypadkach alergii towarzyszy atopowe zapalenie skóry, które skutecznie utrudnia życie dziecku i wymaga dużej dyscypliny, wynikającej z konieczności regularnego aplikowania na skórę preparatów emolientowych. Jak rozpoznać objawy alergii i AZS, które pokarmy mogą być powodem objawów oraz jak zadbać o zdrowie i bezpieczeństwo malucha?
Alergia pokarmowa - czym jest i jak się objawia?
O alergii pokarmowej mówimy wówczas, gdy po spożyciu danego pokarmu następuje zespół powtarzalnych objawów, a reakcja spowodowana jest nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego 1. Pierwszy kontakt z alergenem wywołuje stan uczulenia – wytwarzają się wówczas alergenowo-swoiste przeciwciała immunoglobuliny E (asIgE) bądź tak zwane uczulone limfocyty. W wyniku kolejnych kontaktów z pokarmem dochodzi do reakcji alergicznej 2. Jej objawy mogą obejmować:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym nudności, ulewania, wymioty, biegunkę, kurczowy ból brzucha,
- pieczenie lub mrowienie w jamie ustnej, swędzenie i obrzęk warg,
- objawy skórne, takie jak wysypka, pokrzywka, alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- w skrajnych przypadkach dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego, który jest reakcją uogólnioną zagrażającą życiu 3.
Alergia pokarmowa u wielu dzieci idzie w parze z atopowym zapaleniem skóry (wypryskiem atopowym) i może nasilać jego objawy, którymi są swędzenie skóry, rumień, suchość, szorstkość, stan zapalny, krostki, grudki, czasami sączące się ranki. Atopia bardzo często jest dziedziczona, dlatego jeśli przynajmniej jedno z rodziców ma lub miało AZS, istnieje spore prawdopodobieństwo, że rozwinie się ono także u malca 4.
Jakie pokarmy uczulają najczęściej?
Najczęściej wymienianym alergenem, a właściwie grupą alergenów, są białka mleka krowiego. Szacuje się, że mleko zawiera około 20-30 białek, które mogą uczulać, przy czym dwiema podstawowymi frakcjami są kazeina i białka serwatkowe, spośród których najsilniejszym alergenem jest ß-laktoglobulina, w następnej zaś kolejności α-laktoglobulina 5. Ponieważ poszczególne białka zaleczane do grupy białek mleka krowiego występują także w innych pokarmach, u dzieci mogą wystąpić objawy na przykład po spożyciu mleka koziego, owczego, wołowiny lub cielęciny 2,5.
Do pozostałych najczęściej uczulających pokarmów należą:
- jaja,
- ryby,
- skorupiaki i mięczaki,
- orzechy,
- soja,
- pszenica,
- cytrusy 2.
Ponadto uczulać może wiele różnych pokarmów, w tym rośliny strączkowe, różne gatunki owoców, takie jak kiwi, banany, mango, awokado, jabłka, ananasy, brzoskwinie, melony, a także warzyw, na przykład seler, marchewka, pietruszka, pomidory. U niektórych osób występuje alergia na słonecznik, sezam, zioła (np. rumianek), a nawet przyprawy, takie jak czosnek i kolendra 3.
Co robić, gdy alergia pokarmowa współwystępuje z AZS lub inną postacią egzemy?
W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy niezwłocznie wycofać z diety dziecka dany produkt oraz zgłosić się do lekarza, który na podstawie wywiadu i dodatkowych badań ustala diagnozę. Również objawy sugerujące atopowe zapalenie skóry wymagają konsultacji lekarskiej i właściwej diagnostyki. Jeżeli specjalista potwierdzi atopię, trzeba pamiętać o tym, że jest to choroba przewlekła z okresami zaostrzeń i remisji, kiedy nie występują objawy. W jej przebiegu skóra jest przesuszona oraz nie spełnia funkcji barierowych wobec szkodliwych czynników. Dlatego objawy mogą zaostrzać nie tylko alergeny, ale też chemiczne substancje zawarte w kosmetykach (barwniki, zapachy, konserwanty), kontakt z wełną, potem, a nawet stres. Na tyle, na ile to możliwe, należy więc ograniczyć narażenie malucha na te czynniki. Ponadto istotna jest odbudowa bariery ochronnej skóry, którą umożliwiają emolienty.
Kąpiel bez podrażnień
Dzieci obarczone atopią często doświadczają podrażnień skóry po kąpieli. Winą może być zbyt długie przebywanie w wodzie, jej nieodpowiednia temperatura (powinna być lekko ciepła) lub produkty do mycia ciała. Dlatego już na tym etapie warto wesprzeć skórę dziecka odpowiednim preparatem emolientowym, takim jak emulsja lub żel myjący o delikatnej i zgodnej z fizjologicznym pH skóry formule.
Niwelowanie świądu, zaczerwienienia i szorstkości
Takie objawy, jak świąd, pieczenie, zaczerwienienie, szorstkość i łuszczenie się skóry, a także grudki i krosty, mogą być związane z AZS lub innymi postaciami egzemy. Dlatego przydaje się preparat emolientowy, który je łagodzi, nawilża i natłuszcza skórę, wzmacnia jej funkcje barierowe oraz stwarza odpowiednie warunki do regeneracji.
Kiedy dolegliwości świądowe są bardzo intensywne, wówczas ukojenie przyniesie specjalistyczny preparat przeciwświądowy.
Łagodzenie objawów na twarzy
Krem emolientowy na twarz należy aplikować codziennie, gdyż właśnie na buzi często występują objawy związane z alergią pokarmową. To zapewni dziecku komfort oraz uczyni skórę bardziej odporną wobec czynników środowiskowych.
Gdy dziecko cierpi z powodu alergii i atopii, podstawą działania jest profilaktyka i ochrona przed czynnikami drażniącymi i alergizującymi. Maluch powinien być także pod stałą opieką lekarza. Ze względu na stres, jaki wywołują dolegliwości skórne, bardzo istotną częścią terapii jest zapewnienie malcowi spokojnej atmosfery, częste spacery, czytanie pogodnych bajek, śpiewanie kołysanek lub wspólne słuchanie relaksującej muzyki. Dzięki temu okresy remisji mogą się znacznie wydłużyć, a nawet, jeśli pojawią się zaostrzenia, będą dla malca łatwiejsze do przetrwania.
Bibliografia:
- Świerczyńska-Krępa M. Alergia pokarmowa https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa Data dostępu: 26.10. 2024.
- Marek K. Alergia pokarmowa u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 6, 349–354.
- Rymarczyk B., Rogala B. Alergia pokarmowa, Lekarz POZ, 2018 5: 396-405.
- Świerczyńska-Krępa M. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory Data dostępu: 26.10.2024.
- Krauze A. Alergia na białko mleka krowiego – postacie kliniczne. Alergia Astma Immunologia 2015, 20 1: 12-16.