Macierzyństwo to wielkie szczęście i jednocześnie wielki stres związany z nową rolą. Zmęczony ciążą i porodem organizm domaga się odpoczynku, tymczasem dziecko wiąże się z mnóstwem nowych obowiązków. Trudno się dziwić, że u części młodych mam występują objawy smutku poporodowego, zwanego też „baby blues”. Czym się charakteryzuje i jak radzić sobie w tym trudnym czasie?
Baby blues a depresja poporodowa
Te dwa pojęcia bywają ze sobą mylone i choć mają ze sobą wiele wspólnego, smutek poporodowy jest zaburzeniem o wiele łagodniejszym oraz ma nieco inny przebieg. Charakterystyczny jest początek w pierwszych dniach po porodzie, zwykle 2-3 dni po przyjściu dziecka na świat. Objawia się natomiast:
- płaczliwością,
- dysforią, czyli przeciwieństwem euforii – smutkiem, przygnębieniem, pesymizmem,
- drażliwością,
- intensywnymi emocjami i gwałtowną zmianą nastrojów,
- poczuciem lęku, niepokoju,
- zaburzeniami snu,
- spadkiem apetytu1.
Przyjmuje się, że występowanie 4 z powyższych objawów świadczy o smutku poporodowym. W przypadku baby blues powinny one minąć mniej więcej do 2 tygodni od wystąpienia, czasami utrzymują się troszkę dłużej. Jeśli przeciągają się o kolejne tygodnie, wówczas mówimy o depresji1 2. Depresja może też wystąpić później, nawet kilka miesięcy po porodzie. Jest też zwykle stanem cięższym, choć wiele zależy od danej osoby. Objawy depresji poporodowej obejmują m.in. poczucie beznadziejności, bezwartościowości, złe samopoczucie fizyczne i bóle ciała, brak energii życiowej, ciągłe zmęczenie, problemy z koncentracją, niezdolność do odczuwania radości, problemy ze snem i łaknieniem, izolowanie się od otocznia, wahania nastroju, rozdrażnienie, myśli samobójcze3 4. Taki stan może utrzymywać się wiele tygodni po porodzie, a bez podjęcia terapii czy leczenia farmakologicznego, nawet do roku3. Ponieważ zaś zły stan emocjonalny odbija się negatywnie na dziecku i relacjach rodzicielskich, warto jak najszybciej podjąć kroki, aby go złagodzić.
Podsumowując, baby blues trwa krótko i ustępuje samoistnie, w przypadku depresji poporodowej objawy utrzymują się dłużej i mają zwykle większe nasilenie.
Jakie są przyczyny smutku poporodowego?
Za główną przyczynę baby blues uważa się gwałtowne zmiany poziomu hormonów, które zachodzą po porodzie w organizmie kobiety2. Do tego dochodzą czynniki psychologiczne i „życiowe”. Nie każda kobieta potrafi od razu odnaleźć się w roli matki. Czasami ciąża i poród przebiegają ciężko, doskwierają bóle krocza, piersi czy rany po cesarce. Jeśli wydarzyły się dodatkowe komplikacje porodowe lub dziecko urodziło się chore, dla matki to dodatkowy, ogromny stres. Karmienie piersią również nie zawsze przychodzi naturalnie, mogą pojawiać się problemy z pokarmem i ogólny dyskomfort. Wiele mówi się również o presji społecznej, wywieranej na matki, które mogą mieć poczucie obowiązku szybkiego powrotu do formy i cieszenia się nową sytuacją. Wobec czego, kiedy czują się zmęczone i przygnębione, pojawia się poczucie winy.
Konieczność opieki nad maleńkim, delikatnym człowiekiem, który nie potrafi jeszcze wyrazić swoich potrzeb, często reaguje płaczem i rozdrażnieniem, generuje również strach o bezpieczeństwo malca i wątpliwości związane z własnymi umiejętnościami macierzyńskimi. Zwłaszcza, jeśli nikt z bliskich nie może pomóc w opiece nad dzieckiem. Statystyki mówią, że objawy baby blues w mniejszym lub większym stopniu dotykają 50-80% świeżo upieczonych mam4. Biorąc pod uwagę wszystkie te czynniki, trudno się dziwić, że mogą czuć się przytłoczone sytuacją.
Czy to jednak oznacza, że syndrom baby blues można zbagatelizować? Na pewno nie, bo choć u większości kobiet po prostu mija samoistnie, a organizm oraz psychika adaptują się do nowych warunków, to u części stan ten może się niebezpiecznie przedłużać, a nawet pogarszać. Brak zrozumienia ze strony najbliższych i ignorowanie emocji które odczuwa kobieta po porodzie, mogą utwierdzić ją w przekonaniu, że jest osamotniona lub nie jest wystarczająco dobra jako matka, a to na pewno nie polepszy sytuacji.
Przygnębienie poporodowe - co robić?
Już sama świadomość, że baby blues to stan, który dotyka większość kobiet i z dużym prawdopodobieństwem nastrój szybko się ustabilizuje, powinna pomóc w zmniejszeniu związanego z nim poczucia winy. Dlatego warto się w tej kwestii edukować. Wiedza na temat zmian psychicznych, które zachodzą u kobiet po urodzeniu dziecka, pozwala lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby. Na pewno trzeba też otworzyć się i przyznać bliskim, że stan emocjonalny po porodzie nie jest najlepszy. Idealnie, jeśli w otoczeniu jest ktoś, kto potrafi wysłuchać bez oceniania i pouczania lub rozwieje wątpliwości związane z prawidłową opieką nad dzieckiem. Młoda mama potrzebuje spokoju, wyrozumiałości i praktycznej pomocy, na przykład w sprzątaniu czy przygotowaniu posiłków, co stworzy przestrzeń na wypoczynek i odespanie zarwanych nocy.
O objawach baby blues warto również powiedzieć lekarzowi lub położnej, którzy powinni udzielić informacji na temat charakteru zaburzenia, sposobów radzenia sobie z nim oraz ewentualnie podzielić się kontaktem do specjalistycznej poradni w sytuacji, gdyby nastrój się nie polepszył. Kobietę z objawami baby blues na pewno należy obserwować pod kątem objawów depresji, która wymaga leczenia i/ lub terapii.
U kogo istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia depresji poporodowej?
Choć wahania czy obniżenie nastroju wcale nie muszą zwiastować ciężkiej choroby, u niektórych kobiet istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia depresji poporodowej. Wśród czynników predysponujących znajdują się:
- występowanie depresji w rodzinie,
- przebycie depresji poporodowej w przeszłości,
- występowanie w przeszłości innych zaburzeń nastroju, takich jak choroba afektywna jednobiegunowa lub dwubiegunowa,
- wystąpienie baby blues po porodzie,
- stan euforyczny po porodzie,
- czynniki związane z ciążą – nieplanowana lub zagrożona ciąża, traumatyczne doświadczenia, ciężki lub urazowy poród,
- trudna sytuacja życiowa, problemy finansowe,
- samotne macierzyństwo,
- złe relacje z matką,
- problemy rodzinne4.
W takich sytuacjach bezcenne jest wsparcie ze strony bliskich, przyjaciół, znajomych lub zgłoszenie się po profesjonalną pomoc psychologiczną, aby uniknąć nasilenia objawów.
Stres związany z narodzinami dziecka, nową rolą i obowiązkami, może odbić się źle na psychice matki. I choć nie ma sensu nastawiać się na najgorszy scenariusz, warto poprosić o pomoc bliskich, nie oceniać siebie zbyt surowo oraz na tyle, na ile to możliwe – zadbać o swój komfort. Obecnie w sieci istnieją różne fora, grupy wsparcia, a także poradniki dla młodych mam, dzięki którym można wymienić się doświadczeniami, oswoić z nową sytuacją i tematem smutku poporodowego. To pomoże Ci przetrwać baby blues i cieszyć się niewątpliwymi urokami macierzyństwa.
Bibliografia:
- Nawrocki M., Zwierzyńska A., Wojciechowski P. i wsp. Problem baby blues wśród polskich położnic – zakres posiadanej wiedzy wśród studentów medycyny. Journal of Education Health and Sport 11(12):80-88
- Pietkiewicz A., Krawczyk K. Baby blues – ile trwa, przyczyny, objawy, jak sobie radzić ze smutkiem poporodowym. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/91085,baby-blues-ile-trwa-przyczyny-objawy-jak-sobie-radzic-ze-smutkiem-poporodowym Data dostępu: 21.11.2024.
- Kaźmierczak M., Gebuza G., Gierszewska M. Zaburzenia emocjonalne okresu poporodowego. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18 (4): 503–511.
- Krzyżanowska-Zbucka J. Problemy emocjonalne kobiet w okresie okołoporodowym. Publikacja Fundacji Rodzić po Ludzku. Warszawa 2008, s. 29-30.
polecane produkty
