Probiotyki – jak stosować je przy atopowym zapaleniu skóry?

Probiotyki pomagają nie tylko przy antybiotykoterapii. Ich działanie ma też korzystny wpływ na poprawę wyglądu skóry u osób z AZS.

Probiotyk – co to jest?

Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które poprawiają stan mikroflory jelitowej i wywierają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Mają też pozytywne działanie na skórę: poprawiają jej wygląd i chronią przed patogenami. Do drobnoustrojów probiotycznych zaliczamy przede wszystkim pałeczki kwasu mlekowego, np. Lactobacillus oraz drożdże z gatunku Sacharomycces Boluardi. Znajdziemy je w jogurcie, kwaśnym mleku, maślance i innych fermentowanych produktach, jak również w produktach aptecznych.

Prebiotyk a probiotyk

Prebiotyki to składniki, które odżywiają dobroczynne bakterie. Aby jakiś składnik można było nazwać prebiotykiem musi mieć on korzystny wpływ na zdrowie. Musi też stymulować wzrost przynajmniej jednego pożytecznego szczepu bakterii. Prebiotyki można stosować doustnie (w pożywieniu) lub zewnętrznie, jeśli wchodzą one w skład kosmetyków. Prebiotyki stosowane w kosmetykach sprawiają przede wszystkim, że korzystne bakterie bytujące na skórze mają szansę rozwijać się szybciej niż patogeny, co przywraca skórze równowagę mikrobiologiczną. Wspomagają też odbudowę bariery ochronnej naskórka, dzięki czemu jest on mniej podatny na podrażnienia czy wysuszenie. Łącznie z probiotykami wpływają korzystnie na stopień nawilżenia skóry.

Probiotyk – działanie

Działanie probiotyków na organizm jest wszechstronne. Przede wszystkim wspomagają one odporność, gdyż wpływają na zwiększenie produkcji endogennych, przeciwbakteryjnych peptydów. Poza tym doprowadzają do uzyskania pożądanej ilości korzystnych bakterii jelitowych, co wpływa na wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz poliaminów. Te z kolei nie tylko uszczelniają jelita, ale również mają działanie przeciwbakteryjne. Poza tym probiotyki przyczyniają się do powstania stanu równowagi mikrobioty jelitowej, która sprzyja działaniu przeciwzapalnemu i przeciwnowotworowemu.

Niewiele osób wie, że skóra również posiada swój mikrobiom. Kiedy dobre bakterie bytujące na jej powierzchni są w równowadze, wówczas funkcjonuje ona prawidłowo, a jej bariera ochronna jest na tyle silna, że nie dopuszcza do inwazji patogenów. Kiedy jednak jest sucha, nadwrażliwa, szorstka czy skłonna do wyprysków, to znak, że nie jest w stanie pełnić prawidłowo swoich podstawowych funkcji. Tu z pomocą przychodzą probiotyki w formie zewnętrznej, np. zawarte w kosmetykach. Mechanizm działania probiotyków na skórę polega przede wszystkim na umieszczaniu korzystnych bakterii na naskórku, aby mogły one zwalczać patogeny, np. konkurując z nimi o pożywkę. Brak odpowiedniej ilości pożywki sprawia, że niekorzystne drobnoustroje nie mogą się rozmnażać. Poza tym dobre bakterie mają za zadanie pobudzać układ immunologiczny do walki z drobnoustrojami i wydzielać substancje mikrobialne, aby szybciej pokonać intruzów.

Korzystny wpływ probiotyków na skórę można prześledzić na podstawie kwasu mlekowego, który powstaje w wyniku fermentacji cukrów przy udziale bakterii mlekowych rodzaju Lactobacillus. W kosmetyce wykorzystuje się lewoskrętną formę kwasu mlekowego, albowiem tylko taka ma działanie na skórę. Jest ona formą biologicznie czynną, która wchodzi w skład naturalnego czynnika nawilżającego w skórze, tzw. NMF. Z tego też powodu można ją znaleźć w kosmetykach nawilżających, które zapewniają skórze gładkość i zdrowy wygląd. Kwas mlekowy używany jest również przy produkcji kosmetyków likwidujących przebarwienia i niedoskonałości skóry. Jest częstym składnikiem produktów przeciwtrądzikowych, gdyż wykazuje działanie antybakteryjne. Z kolei zdolność do spłycania zmarszczek i pobudzania komórek skóry do wytwarzania kolagenu sprawia, że jest chętnie wykorzystywany w produktach anti-aging. Kwas mlekowy stymuluje też produkcję ceramidów, dlatego znajdziemy go preparatach wzmacniających barierę ochronną naskórka, chroniących przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych, jak również tych przeznaczonych dla suchej skóry (hamuje TEWL – transepidermalną przeznaskórkową utratę wody).

AZS – probiotyki

Podawanie probiotyków już w pierwszych miesiącach życia dziecka może zmniejszyć ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry (AZS). A to dlatego, że w większości przypadków jego podłożem jest alergia pokarmowa (głównie na białka mleka, jaj czy zbóż). Jak każdy rodzaj alergii jest ona nieadekwatną odpowiedzią układu odpornościowego na neutralny czynnik. W związku z tym, jeśli dojdzie do uszczelnienia jelit (dzięki probiotykom), wówczas liczba alergii pokarmowych, jak i symptomów związanych z AZS będzie malała.

Badania nad wpływem probiotyków na atopowe zapalenie skóry przeprowadzili Kalamaki i wspólnicy, którzy podawali ciężarnym kobietom, z dodatnim wywiadem atopowym, probiotyki w ilości 1010. Kobiety te brały je na dwa lub cztery razy tygodnie przed porodem. Po porodzie podawały swoim maluszkom probiotyki przez następne sześć tygodni. Jak się później okazało, po kontroli, jakiej dokonano po dwóch latach, grupa dzieci, która otrzymywała probiotyki miała dwa razy rzadziej stwierdzane AZS niż grupa, która brała placebo.

Również probiotyki stosowane zewnętrznie wykazują korzystne działanie w przypadku leczenia AZS. Kosmetyki z zawartością probiotyków powodują np. zmniejszenie liczby patogenów na skórze, a co za tym idzie – obniżenie liczby toksycznych metabolitów, które są produkowane przez drobnoustroje. Ponadto zwiększają siły obronne układu immunologicznego, łatwiej więc o homeostazę i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania skóry. Jak pokazują badania, szczep bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus plantarum ma korzystny wpływ na leczenie atopowego zapalenia skóry, gdyż powoduje przyrost komórek Th1, a także komórek T regulatorowych, które wspomagają zarówno profilaktykę AZS jak i proces leczenia skóry.

Probiotyki na skórę

Skóra, podobnie jak jelita, posiada swój mikrobiom. Na jej powierzchni występują zazwyczaj pałeczki Corynebacterium i Propionibacterium sp., jak również gronkowce Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermis. Ilość i skład tych bakterii może się zmieniać pod wpływem zmiany pH skóry, jej wilgotności lub temperatury. Jeśli zależy nam, aby nasz mikrobiom pozostawał w stanie równowagi, postarajmy się używać do mycia ciała emolientów zamiast zwykłego mydła. Zwykłe mydło zmienia pH naszej skóry z kwaśnego na zasadowy, co sprawia, że patogeny łatwiej przenikają przez naskórek. Ponadto zmywa barierę ochronną skóry, co prowadzi do jej wysuszenia. Odmienna wilgotność naskórka nie sprzyja bytującym tam dobroczynnym bakteriom.

Jakie emolienty zadbają najlepiej o stan naszej skóry? Przykładem może być kremowy żel myjący Emotopic przeznaczony do codziennego mycia ciała. Posiada on w swoim składzie olej konopny oraz olej canola, które dbają o prawidłowy skład płaszcza hydrolipidowego powlekającego naskórek oraz gwarantują skórze odpowiednie nawilżenie. Ponadto zapewniają równowagę pH skóry. Dbając o stan naszego naskórka, nie zapominajmy też o kremie barierowym Emotopic, który zabezpiecza skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, np. detergentów. Detergenty, z którymi stykamy się na co dzień, mogą doprowadzać do zmian mikrobiomu. Dlatego zabezpieczmy się przed tym, używając odpowiedniego emolientu.

Do tej pory w leczeniu AZS przeważało stosowanie probiotyków doustnych. Coraz więcej marek kosmetycznych oferuje jednak preparaty z dodatkiem bakterii probiotycznych, warto więc zainteresować się tym kierunkiem pielęgnacji. Dla osób z atopowym zapaleniem skóry najlepszym rozwiązaniem byłoby połączenie tych dwóch rodzajów pielęgnacji: wewnętrznej i zewnętrznej, gdyż dzięki temu można otrzymać lepszy efekt w postaci widocznej poprawy wyglądu skóry.

Uwaga! Powyższy artykuł nie stanowi porady lekarskiej. W przypadku problemów ze zdrowiem, udaj się na konsultację do specjalisty!

E. Szałek, Z. Kaczmarek, E. Grześkowiak, Wykorzystanie probiotyków we współczesnej farmakoterapii pediatrycznej, „Farmacja Polska” 2010, t. 66, nr 3. Dostęp online 12.03.2020: http://ptf.content-manager.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/03-2010/03%20%20Probiotyki.pdf.
P. Szachta, Mikroflora jelitowa dziecka i jej znaczenie w profilaktyce chorób, „Food Forum” 2016, nr 4, s. 48–54.
K. Śliżewska, A. Nowak, R. Barczynska, Z. Libudzisz, Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle, „Żywność Nauka Technologia Jakość” 2013, nr 1, s. 5–20. Dostęp online 12.03.2020: http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-6d28bd16-42ed-4a1f-bb79-e5570671e873.
L. Bąk-Romaniszyn, K. Zeman, Probiotyki i prebiotyki w profilaktyce i leczeniu chorób u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, nr 6, s. 176–181. Dostęp online 12.03.2020: https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-144f67d3-facd-4731-96ea-7004c8dfc77d/content/partContents/ede432dd-1ac3-3508-963c-07c5c1873c39.
B. Tyszczuk, Pro-, pre-, syn-, i postbiotyki – z czym to się je? Wyrasta nowy trend w kosmetyce!. Dostęp online 28.03.2020:
https://biotechnologia.pl/kosmetologia/pro-pre-syn-i-postbiotyki-z-czym-to-sie-je-wyrasta-nowy-trend-w-kosmetyce,19121.