Atopowe zapalenie skóry na twarzy: objawy i leczenie

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba, która może zaatakować różne części ciała: głowę, tułów, okolice stawów. Czasami stan zapalny i świąd dotyczą również twarzy, co bez wątpienia stanowi dyskomfort. Jak wygląda leczenie AZS na twarzy oraz jak powinna przebiegać pielęgnacja skóry, ukierunkowana na zapobieganie nawrotom? Przeczytaj nasze wskazówki.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Podstawowym, a zarazem najbardziej uciążliwym objawem schorzenia, jest świąd.¹ O ile większe dzieci potrafią jasno i wyraźnie zakomunikować, że skóra swędzi i piecze, w przypadku niemowląt jest nieco trudniej. Gdy jednak dziecko jest niespokojne, wierci się, ociera, ma problem z zasypianiem, to wskazówka, że może dokuczać mu świąd skóry. Objaw ten pogarsza się w sytuacji zwiększonego pocenia – gdy panuje upał albo maluch jest przegrzany.

Oprócz swędzenia na skórze pojawiają się inne objawy choroby. Na pierwszy plan wysuwa się suchość skóry – mowa tutaj o silnym przesuszeniu, które trudno opanować standardowymi produktami nawilżającymi. Do tego dochodzą grudki, pęcherzyki, strupki, z których może sączyć się płyn. Skóra jest zaczerwieniona i podrażniona. Drapanie jej niestety tylko pogarsza sytuację, a nawet grozi powstaniem niewielkich ran i infekcji.^1,2

Czy AZS można stwierdzić laboratoryjnie? Chorzy są badani przede wszystkim pod kątem alergii. Świadczy o tym podwyższony poziom przeciwciał IgE oraz dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami.¹ Bardzo typowa dla AZS jest lokalizacja zmian, która różni się ze względu na wiek pacjenta. Szczególnie kłopotliwe są ogniska zapalne na twarzy, częste zwłaszcza u malutkich dzieci, jednak możliwe w każdym wieku.

Skóra atopowa na twarzy – lokalizacja zmian skórnych w zależności od wieku

Objawy AZS na twarzy wyglądają podobnie do tych na innych obszarach ciała, czyli skóra swędzi, jest sucha, zaczerwieniona i podatna na podrażnienia. Niektóre osoby odczuwają także uczucie kłucia lub pieczenia. Często dotyczą one niemowląt i małych dzieci, do ukończenia drugiego roku życia. Zmiany lokalizują się wówczas na policzkach i czole, ale ponadto na płatkach usznych i owłosionej skórze główki. U starszych dzieci AZS na twarzy nie dotyczy już policzków, a objawy atakują powieki i usta. W okresie młodzieńczym, czyli do 12. roku życia, charakterystyczna dla zmian skórnych jest ich symetria – zajmują wówczas powieki, czoło oraz okolice ust.²

Warto zaznaczyć, że bardzo często po kilku latach od wystąpienia AZS mija, jednak istnieje prawdopodobieństwo, że utrzyma się nawet w życiu dorosłym. Niestety, również wtedy mogą pojawić się ogniska w obrębie skóry twarzy, które stanowią źródło dyskomfortu i skrępowania. Czy jednak są koniecznością? Na szczęście istnieją skuteczne rozwiązania dla dzieci i dorosłych, które zmniejszają ryzyko nawrotów oraz łagodzą przebieg schorzenia.

Skuteczne leczenie atopowego zapalenia skóry

Ze względu na złożone przyczyny choroby i jej podłoże genetyczne, u pacjentów z AZS stosuje się leczenie objawowe oraz profilaktykę, która jest kluczowa. Dobra wiadomość jest taka, że odpowiednia pielęgnacja skóry atopowej może wyraźnie poprawić stan chorego. Dlatego warto stosować się do wskazówek lekarza i zachować optymizm. Leki nie zawsze są konieczne, jeżeli jednak zmiany są rozległe i powodują uporczywe dolegliwości, wówczas specjalista prawdopodobnie zdecyduje o ich przepisaniu. Zwykle są to leki miejscowe (m.in. glikokortykosteroidy, czyli mGKS), które stosuje się przez ograniczony czas i zawsze należy się ściśle trzymać wskazówek lekarza w tym zakresie, gdyż nie są wolne od skutków ubocznych.^3,4 Inną grupą leków miejscowych są inhibitory kalcyneuryny. Często zalecane są właśnie do stosowania w obrębie wrażliwych obszarów, jak twarz lub szyja. Mają opinię bezpieczniejszych od mGKS, choć również mogą wywołać podrażnienia skóry.^2,4

Czy w przebiegu choroby stosuje się leczenie ogólne? Czasami osoby cierpiące na AZS faktycznie muszą przyjmować leki doustne, na przykład antybiotyki, jeśli dojdzie do zakażenia. Glikokortykosteroidy są zalecane tylko w zaawansowanych postaciach AZS, gdy środki miejscowe to za mało. Jeszcze innym sposobem leczenia jest fototerapia, czyli wykorzystanie promieni UVA i UVB.^2,4

Emolienty w terapii AZS

Skórę z AZS należy przede wszystkim nawilżać i natłuszczać specjalistycznymi preparatami – emolientami. Zastępują one funkcje barierowe skóry, które w wyniku choroby działają wadliwie. Tworzą na jej powierzchni warstwę okluzyjną, która zapobiega utracie wilgoci. Trzeba jednak pamiętać, że warstwa zbudowana przez preparat w ciągu dnia się wyciera, dlatego aby naskórek pozostał w dobrej kondycji, należy co kilka godzin powtarzać aplikację. Zwykle zaleca się robić to minimum 2-3 razy dziennie, obowiązkowo po kąpieli, a także zawsze wtedy, kiedy zachodzi taka potrzeba (np. skóra jest odczuwalnie sucha lub swędzi).⁵

Chorym na atopowe zapalenie skóry zaleca się unikanie zwyczajnych preparatów do ciała i twarzy, które nie są w stanie odpowiedzieć na ich wymagające potrzeby. Jeśli AZS występuje na twarzy, wówczas trzeba sięgnąć po bezpieczny krem. Dla dorosłych i dzieci z AZS powstał wyjątkowy Emolientowy krem barierowy Emotopic do twarzy i ciała. Łagodzi on objawy stanu zapalnego skóry, w tym przesuszenie, swędzenie, zaczerwienienie. Sprawdza się doskonale nie tylko do pielęgnacji twarzy, ale także skóry w zgięciach kolan, łokci i okolicach rąk, gdzie skóra jest delikatna i narażona na powstanie zmian. Chroni też przed wiatrem, mrozem, suchym powietrzem, substancjami drażniącymi, przed którymi cierpiący na atopowe zapalenie skóry powinni się solidnie zabezpieczać. Ma bogatą formułę, opartą na unikalnym połączeniu olejów: konopnego, canola, a także ceramidów. Jest odpowiedni do stosowania już od pierwszego dnia życia. Sięgać po niego można jednak bez względu na wiek, również w przypadku skłonności do podrażnień i wysuszenia skóry nie związanych z AZS. Pamiętaj, że stosowanie emolientów jest istotne także pomiędzy zaostrzeniami choroby, wówczas ryzyko rozwoju objawów jest znacznie zredukowanie.

Jeśli jesteś osobą dorosłą i borykasz się z AZS na twarzy, pielęgnuj ją z najwyższą delikatnością. Peelingi, maski złuszczające, kwasy – to nie zabiegi dla Ciebie. Sięgaj wyłącznie po skonsultowane z dermatologiem, najlepiej specjalistyczne produkty emolientowe. Gdy natomiast pojawią się zmiany, zdecydowanie unikaj ich drapania, pocierania, skubania – to może tylko pogorszyć stan i doprowadzić do infekcji!

Profilaktyka u chorych na AZS - jak jeszcze poprawić kondycję atopowej skóry?

Profilaktyka atopowego zapalenia skóry polega nie tylko na sięganiu po emolienty. Zwykle istotne znaczenie ma eliminacja ewentualnych alergenów, w zależności od tego czy i jakie uczulenia występują u danego pacjenta. To właśnie ekspozycja na czynnik alergizujący może zaostrzyć lub wywołać objawy choroby. W przypadku AZS często występuje nietolerancja wełny, dlatego należy unikać kontaktu skóry z tym surowcem. Szalenie istotny jest prawidłowy proces oczyszczania twarzy i ciała. Ze względu na wrażliwość skóry najlepsze są tutaj preparaty emolientowe, takie jak 3-zadaniowa pianka myjąca Emotopic do twarzy, ciała i włosów. Woda do mycia powinna mieć temperaturę letnią, a cały proces najlepiej ograniczyć do kilku, kilkunastu minut. Zaleca się delikatne osuszenie skóry miękkim ręcznikiem, po którym należy jak najszybciej nawilżyć skórę emolientem. Co zrobić, aby ograniczyć niebezpieczne drapanie, związane ze swędzeniem skóry? Przede wszystkim warto króciutko obcinać paznokcie, w przypadku AZS u dzieci dobrze jest zainwestować w delikatne, bawełniane rękawiczki i zakładać je maluchowi na noc. Czynniki środowiskowe, które mogą pogarszać przebieg choroby, to przede wszystkim suche powietrze i gorący klimat, zwiększający potliwość. Dlatego na tyle, na ile to możliwe, warto zatroszczyć się o dobrą jakość powietrza w mieszkaniu.

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt, dzieci i dorosłych to schorzenie uciążliwe w terapii. Z czasem jednak można się przyzwyczaić, a nagrodą za wytrwałość i dyscyplinę jest mniejsze ryzyko zaostrzeń. Co ważne, jeżeli u Twojej pociechy lub Ciebie AZS na twarzy wywołuje dyskomfort psychiczny, kompleksy, stres – wówczas rozsądnie jest zgłosić się do grupy wsparcia lub na indywidualną terapię u psychologa. Atopowe zapalenie skóry to choroba, z którą można normalnie i szczęśliwie żyć.

1. Woldan-Tambor A., Zawilska J.B. Atopowe zapalenie skóry (AZS) – problem XXI wieku. Farm Pol, 2009, 65(11): 804-811.
2. Świerczyńska-Krępa M. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory Data dostępu: 28.08.2022.
3. Nowicki R.J. i wsp. Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne PTD, PTA, PTP oraz PTMR. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019; 106: 354–371, DOI: https://doi.org/10.5114/dr.2019.88253.
4. Kaszuba A., Pastuszka, M., Kaszuba A. Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu chorób skóry – zalecane standardy postępowania. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 5, 347–358.
5. Welz-Kubiak K., Reich A. Znaczenie emolientów w codziennej pielęgnacji skóry. Forum Dermatologicum 2016, tom 2, nr 1, 20–23.