Ciemieniucha u niemowlęcia – jak się z nią uporać?

Emotopic porada ciemieniucha u niemowlęcia

Charakterystyczne żółte łuski na główce noworodka i niemowlęcia to objaw łagodnej postaci łojotokowego zapalenia skóry, zwanego ciemieniuchą. Nazwa przypadłości wzięła się stąd, że objawy występują w okolicy ciemiączka.

Dziecięce łojotokowe zapalenie skóry to przewlekła, zapalna choroba skóry dziecka. Może trwać kilka tygodni lub kilka miesięcy¹.

Chociaż ciemieniucha nie jest groźna dla zdrowia, nie swędzi ani nie powoduje bólu, wygląda niezbyt estetycznie, dlatego rodzice szukają sposobów, żeby się jej pozbyć. Co zrobić, żeby ciemieniucha u niemowlaka nie utrzymywała się zbyt długo i czy można jej zapobiec? Oto kilka informacji na ten temat.

Ciemieniucha u noworodka i niemowlaka – jak wygląda ciemieniucha?

Łojotokowe zapalenie skóry objawia się wyraźnymi rumieniowymi płytkami o tłustym wyglądzie, żółtawymi łuskami w różnych obszarach na obszarach bogatych w gruczoły łojowe, takich jak skóra głowy, okolica zauszna, twarz oraz klatka piersiowa². Ciemieniucha to odmiana tej choroby występująca u niemowląt przeważnie między 2. a 10. tygodniem życia dziecka, jednak występuje i u starszych dzieci, nawet w wieku dwóch lub trzech lat.

Chorobę jest stosunkowo łatwo rozpoznać, bo wyglądem przypomina łupież o żółtym lub lekko brunatnym zabarwieniu. Na owłosionej skórze głowy maluszka tworzą się nawarstwione, tłuste, miękkie łuski o podłożu rumieniowym. W wyniku nadprodukcji łoju włoski maluszka sklejają się i tworzą się na nich żółte strupki. Czasami zmiany skórne dotyczą również środkowych obszarów twarzy, np. brwi, klatki piersiowej i okolic pieluszkowych. Co istotne, czepiec kołyskowy u większości maluszków nie powoduje świądu. Brak tego objawu pozwala odróżnić go od atopowego zapalenia skóry, które czasami jest przez rodziców mylone z ciemieniuchą.

Jaka jest przyczyna ciemieniuchy?

Dawniej uważano, że ciemieniucha u dzieci jest skutkiem nieprawidłowej troski o skórę głowy niemowlęcia. Dziś wiemy, że to nieprawda. Skorupka między włoskami jest skutkiem nieprawidłowej pracy gruczołów łojowych noworodka, a nadmierne wydzielanie łoju ma związek z hormonami matki (androgenami), obecnymi ciągle w organizmie maluszka po okresie życia płodowego. Hormony te powodują wzrost produkcji sebum przez gruczoły łojowe i mieszki włosowe³.

Jej patogeneza jest wieloczynnikowa i wciąż słabo poznana. Wiek wystąpienia sugeruje rolę nadmiernej aktywności gruczołów łojowych ze strony hormonów matczynych i endogennych

Innymi prawdopodobnym powodem wystąpienia ciemieniuchy są grzyby z rodzaju Malassezia, które wchodzą w skład naturalnej ludzkiej mikroflory, i których rozwojowi sprzyja nadmierna produkcja łoju³.

Wiadomo te, że dzieci, które mają alergię czy atopowe zapalenie skóry, są bardziej podatne na występowanie ciemieniuchy. Na pojawienie się łusek wpływ może mieć również pora roku: ciemieniucha pojawia się częściej latem, gdyż pod wpływem wysokich temperatur gruczoły łojowe pracują bardziej intensywnie niż w porze zimowej⁴.

Jak pozbyć się ciemieniuchy u niemowlaka?

Jeśli zmiany nie są bardzo nasilone, wystarczą domowe sposoby, czyli zmiękczanie łusek dostępnymi w aptece preparatami, które można delikatnie wcierać w skórę główki i wyczesywać miękką szczotką dla dzieci⁵. Najlepiej nadaje się do tego oliwka, ale dla dzieci o wrażliwej lub atopowej skórze lepsze będą specjalne preparaty na ciemieniuchę. Wyczesywanie łusek można przeprowadzić również podczas codziennego mycia włosów specjalnym szamponem dla dzieci.

Do zmiękczania łusek i mycia głowy nie można używać mydła, które zasadowe pH i jest źle tolerowane przez dziecięcą skórę. Nigdy nie należy zdrapywać łusek paznokciami, używać ostrego grzebienia ani środków przeciwłupieżowych, przeznaczonych dla dorosłych, gdyż istnieje ryzyko uszkodzenia lub podrażnienia skóry, a w poważnych przypadkach nawet infekcji⁵.

Bezpieczny preparat na ciemieniuchę – jak go stosować?

Ciemieniucha to częsta przypadłość noworodków i niemowląt, dlatego preparat na łuski musi być bezpieczny i przebadany dermatologicznie. Najlepiej udać się po taki produkt do apteki i wybrać specjalistyczny emolient, stworzony pod okiem dermatologów. Powinien on łagodzić objawy, zapobiegać ich nasileniu oraz zmniejszyć ryzyko nawrotów ciemieniuchy dzięki obecności substancji nawilżających i natłuszczających oraz naturalnych olejów, które – jeśli pozostaną w kontakcie ze skórą przez dłuższy czas – ułatwiają zmiękczenie zrogowaciałej łuski, optymalizują procesy złuszczania i ułatwiają usuwanie ciemieniuchy. Ponadto emolienty wzmacniają barierę ochronną skóry, dzięki czemu zapobiega utracie wilgoci i chroni ją przed niepożądanymi substancjami z zewnątrz. Dobrze nawilżona i nawodniona warstwa rogowa skóry stwarza również odpowiednie warunki do regeneracji.

Ciemieniucha na głowie – czy da się jej zapobiegać?

Niestety, nie istnieją żadne sposoby gwarantujące zmniejszenie ryzyka ciemieniuchy, gdyż przypadłość ma podłoże hormonalne. Warto jednak pamiętać, że odpowiednia troska o skórę głowy dziecka zmniejsza jej objawy oraz redukuje ryzyko innych problemów dermatologicznych – np. suchości skóry, łupieżu, podrażnienia⁵. Rodzice muszą szczególnie dbać o skórę głowy i stosować zabiegi pielęgnacyjne, jak regularne kąpiele z zastosowaniem właściwych preparatów przeznaczonych na objawy ciemieniuchy.

Czy z ciemieniucha trzeba iść do lekarza?

Ciemieniucha zazwyczaj mija samoistnie wraz z wiekiem około 3. miesiąca życia, a z usuwaniem jej objawów można radzić sobie samemu za pomocą właściwej pielęgnacji. Są jednak sytuacje, kiedy skórę na główce dziecka powinien obejrzeć specjalista. Tak jest w przypadku nasilonych zmian lub gdy mimo starań łuski nie znikają po kilku tygodniach, rozprzestrzenia się na inne części ciała lub jeśli rozwinie się nasilony stan zapalny, z obecnością sączących się wykwitów. Wtedy trzeba skontaktować się z lekarzem, najlepiej dermatologiem, gdyż mogą być potrzebne silniejsze preparaty na ciemieniuchę.

Bibliografia:

AInterventions for infantile seborrhoeic dermatitis (including cradle cap) Anousha Victoire, Parker Magin, Jessica Coughlan, Mieke L van Driel, https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD011380.pub2/full/
Cradle Cap in a Child with Cerebral Palsy, Ni Luh Putu Ratih Vibriyanti Karna, Prima Sanjiwani Saraswati Sudarsa, Marrietta Sugiarti Sadeli. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-93426-2_44/
Treatment of cradle cap in infants with a new cosmetic non-steroidal gel cream: Clinical, laboratory, and instrumental evaluation, Giuseppe Micali , Nella Pulvirenti , Federica Dall’Oglio, Aurora Tedeschi, Enrica Quattrocchi, Francesco Lacarrubba, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jocd.14095/
Is the Frequency of Seborrheic Dermatitis Related to Climate Parameters? Tugba Ozkok Akbulut, Hulya Suslu, Tugba Atci, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9040311/#R9
Cradle Cap,Timothy Nobles; Seneca Harberger; Karthik Krishnamurthy. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK531463/