Wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach badań nie pozostawiają wątpliwości, że kondycja psychiczna ma wpływ na stan skóry
i odwrotnie – problemy skórne obniżają pewność siebie, a gdy są zaawansowane, mogą powodować znaczące problemy emocjonalne. Atopowe zapalenie skóry jest obecnie zaliczane do chorób psychosomatycznych, dlatego dbałość o stan psychiczny osób z AZS powinna być tak samo ważna, jak sięganie po leki i emolienty. Jak zatroszczyć się o wnętrze, aby wzmocnić efekty terapii? Poznaj kilka ważnych wskazówek.
Co to jest atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry (AZS, wyprysk atopowy) to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry. W wielu przypadkach współwystępuje z innymi schorzeniami: astmą oskrzelową, alergicznym nieżytem nosa, alergią pokarmową. Chociaż podłożem choroby jest wrodzona tendencja, czynniki środowiskowe również mają wpływ na jej wyzwolenie i przebieg. Na przykład u osób mieszkających na wsi AZS występuje rzadziej niż u mieszkańców dużych miast.(1)
Wyprysk atopowy przeważnie występuje w wieku dziecięcym – w 90% przypadków ma swój początek do 5. roku życia, przeważnie do 1. urodzin. Chociaż zwykle po kilku latach objawy przestają nawracać, część osób boryka się z AZS jeszcze w wieku dorosłym.(1)
Atopowe zapalenie skóry – objawy
W przebiegu choroby na skórze pojawiają się zaczerwienienia, grudki, pęcherzyki, czasami sączące się strupki. Skóra jest bardzo sucha, podatna na podrażnienia i zakażenia. Charakterystycznym objawem jest także silny, uporczywy świąd, który powoduje rozdrażnienie, problemy z koncentracją i snem. Objawy atopowego zapalenia skóry mogą także obejmować rogowacenie mieszków włosowych, świąd skóry po spoceniu, nietolerancję wełny, a nawet takie problemy, jak nawrotowe zapalenie spojówek czy stożek rogówki. W diagnostyce choroby ważna jest także lokalizacja zmian, różna ze względu na wiek pacjenta. Atopowe zapalenie skóry twarzy i głowy dotyczy zwykle małych dzieci, do 2. roku życia. U dzieci między 2. a 12. rokiem życia choroba często atakuje wewnętrzne części nadgarstków, łokci i kolan. U młodzieży i dorosłych zmiany mogą pojawić się w różnych miejscach – na twarzy, karku, dłoniach, stopach, okolicach stawowych, czasami zaś rozsiane są po całej skórze, są to jednak ciężkie przypadki.(2,3)
Atopowe zapalenie skóry – przyczyny
Co sprawia, że u części osób skóra jest zdrowa, mocna i doskonale chroni przed szkodliwymi czynnikami z zewnątrz, a u innych łatwo traci wilgoć, łuszczy się, pęka i swędzi? AZS nie jest chorobą do końca poznaną, jednak dziś wiadomo już, że skłonność do wyprysku jest uwarunkowana genetycznie i u niektórych osób występuje wrodzone uszkodzenie właściwości ochronnych skóry, która nie jest zdolna do obrony przed alergenami, substancjami drażniącymi, drobnoustrojami. Obserwacje specjalistów wskazują także na szereg dodatkowych czynników, które mogą wyzwalać objawy i pogarszać przebieg choroby. U znacznego odsetka dzieci
z AZS występuje alergia pokarmowa, na przykład na mleko i przetwory mleczne, jaja, ryby, soję, orzeszki arachidowe, pszenicę.
U starszych dzieci oraz ludzi dorosłych do pogorszenia kondycji skóry często dochodzi także pod wpływem alergenów powietrznopochodnych, takich jak alergeny zwierzęce, pleśnie, pyłki roślin. Ponadto pogorszenie objawów może być skutkiem infekcji, złych warunków klimatycznych, ekspozycji na dym papierosowy czy wełniane ubrania. Wiele obserwacji wskazuje także na istotną rolę stresu.(1,4)
Co to znaczy, że AZS jest chorobą psychosomatyczną?
O chorobie psychosomatycznej mówimy wtedy, gdy na jej rozwój i przebieg istotny wpływ mają czynniki psychologiczne, zwłaszcza emocjonalne. Lekarze zajmujący się chorymi zaobserwowali bowiem, że niektóre schorzenia ujawniają się lub zaostrzają wówczas, gdy pacjenci przeżyli ciężkie, stresujące doświadczenie lub cierpią z powodu przewlekłego stresu. Tego rodzaju spostrzeżenia dotyczą między innymi takich schorzeń jak astma oskrzelowa, nadczynność tarczycy, zapalenie jelita grubego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nadciśnienie tętnicze, a także niektóre choroby skóry.(5)
Dlaczego skóra tak intensywnie reaguje na stan emocjonalny, nawet u osób bez AZS? Pod wpływem zdenerwowania, stresu lub strachu dostajemy przecież gęsiej skórki, rumienimy się albo bledniemy. Otóż badania potwierdziły, że między skórą a układami neuroendokrynnym i immunologicznym istnieją ścisłe powiązania, występują w nich wspólne hormony, neuroprzekaźniki oraz receptory. Dlatego u wielu chorych zaostrzenia objawów skórnych idą niestety w parze z problemami natury psychicznej. Stres może przyczynić się zarówno do wyzwolenia objawów choroby, jak i zaostrzenia istniejącego stanu.(5)
Z drugiej strony obciążenie chorobą również negatywnie wpływa na psychikę. Zmiany skórne, szczególnie na twarzy i odsłoniętych częściach ciała, są widoczne dla chorego oraz otoczenia, powodując często kompleksy i frustrację. Nie bez znaczenia jest także świąd, często silny i uporczywy, uniemożliwiający koncentrację, uspokojenie się, przespanie nocy, co prowadzi do wyczerpania. Wreszcie – przewlekły charakter choroby, której końca nie da się przewidzieć, konieczność stosowania leków, emolientów, opatrunków, czasami fototerapii – wszystko to sprawia, że życie „kręci się” wokół AZS. Przeprowadzone niedawno badania wykazały, że ponad 30% cierpiących na wyprysk atopowy boryka się z depresją i lękami.(6) To groźne zaburzenia, które wymagają terapii, dlatego trzeba zachować czujność wobec niepokojących zmian nastroju i zachowania. Konsultacji z lekarzem wymagają następujące objawy, które utrzymują się przez co najmniej 2 tygodnie:
- uczucie smutku, pustki, niepokoju,
- poczucie beznadziei,
- utrata zainteresowania dotychczasowymi aktywnościami, hobby,
- spadek energii, szybkie męczenie się,
- trudności z koncentracją,
- ciągła nerwowość, zniecierpliwienie,
- zmiany masy ciała,
- trudności z zasypianiem,
- myśli samobójcze.(6)
Trzeba pamiętać, że stres dotyczy nie tylko młodzieży i osób dorosłych, ale także dzieci, które odczuwają nerwową atmosferę otoczenia, a przebieg choroby, związany ze świądem, infekcjami i koniecznością specjalistycznej terapii, sam w sobie jest męczący
i stresujący.
Dobra wiadomość jest jednak taka, że na stan skóry z AZS pozytywny wpływ może mieć wplecenie do codziennej rutyny nawyków, które bawią i relaksują, a to z pewnością odbije się korzystnie na jakości całego życia i zdrowia.
AZS – jak zadbać o dobrą kondycję psychiczną?
W terapii AZS znaczenie ma zarówno leczenie objawów, jak i profilaktyka w okresach ich remisji, dlatego o chorobie właściwie nie da się zapomnieć. Trzeba jednak znaleźć zdrowy balans. Chociaż jako sposób na redukcję napięcia nerwowego często zalecany jest sport, warto pamiętać, że chorzy na AZS źle tolerują pot, dlatego po intensywnym wysiłku należy od razu wziąć prysznic w letniej wodzie i natłuścić ciało, ewentualnie wybrać spokojne formy ruchu, na przykład jogę i taichi. Doskonałym sposobem na lepsze zdrowie psychiczne jest także rozwijanie pasji i zainteresowań, do czego warto zachęcić szczególnie dzieci. Malowanie, kolorowanie, zabawa klockami, gry planszowe – to metody, które pomagają zająć uwagę dziecka i poprawić mu humor. Dla starszych osób również zalecane są zajęcia kreatywne: szycie, rękodzieło, pisanie dzienników lub opowiadań, gotowanie, pieczenie, gry wideo, szachy. Również medytacja jest zawsze zalecana jako sposób na wyciszenie się i ukojenie nerwów.(6)
Oprócz tego trzeba zatroszczyć się o dobrą jakość snu. Oczywiście to nie zawsze jest proste, szczególnie gdy świąd mocno daje się we znaki, jednak warto spróbować i przede wszystkim porozmawiać o problemie z lekarzem. Pomocne może być sięgnięcie przed snem po lek antyhistaminowy, który złagodzi świąd i pomoże się wyciszyć.(6) Na pewno dobrym pomysłem jest też ciepła kąpiel, na przykład z dodatkiem emulsji do kąpieli Emotopic, która ukoi i „otuli” podrażnioną skórę oraz pomoże się zrelaksować. Sypialnia powinna być też dobrze przygotowana: zaciemniona, przewietrzona, odświeżona. Co najmniej na godzinę przed snem lepiej też zrezygnować z elektroniki, gdyż włączony telewizor, smartfon albo tablet pobudzają uwagę, zamiast wyciszać.
Warto także poszukać w otoczeniu grupy wsparcia dla osób z podobnymi problemami dermatologicznymi, gdzie można nie tylko otrzymać oparcie w trudnych chwilach, ale także wymienić się doświadczeniami i wskazówkami. Jeżeli zaś problemy
z samopoczuciem psychicznym są bardzo nasilone, wówczas potrzebna jest profesjonalna psychoterapia.
Terapia emolientowa – chroni, koi, zapobiega
Istnieją różne leki łagodzące objawy AZS oraz często towarzyszących tej chorobie infekcji. Jednak to stosowanie emolientów jest podstawą terapii. Tego rodzaju preparaty zastępują bowiem naturalne, barierowe funkcje skóry. Natłuszczają ją i tworzą na jej powierzchni ochronny film, który zapobiega utracie wilgoci. Emolienty są zalecane w celu kojenia objawów, jednak trzeba o nich pamiętać również w okresach remisji choroby, aby jak najbardziej je wydłużyć. Dzięki temu, że łagodzą podrażnienia, zaczerwienienia i nieprzyjemne napięcie wynikające z suchości, działają też pozytywnie na ogólne samopoczucie osoby chorej. Specjaliści zalecają używanie emolientów 3-4 razy dziennie. Bardzo ważne, aby balsam lub krem był zaaplikowany zawsze do 5 minut po zakończeniu kąpieli, w ten sposób zatrzyma cenną wilgoć w skórze. Chociaż tak częste używanie emolientów może wydawać się uciążliwe, terapia naprawdę działa, a badania wykazały, że zmniejsza konieczność sięgania po leki sterydowe, które skutecznie walczą ze stanem zapalnym, jednak ich stosowanie nie jest pozbawione ryzyka skutków ubocznych.(1)
Wyprysk atopowy niestety może lokalizować się na twarzy i głowie, a widoczność zmian często bywa powodem frustracji. Dlatego zawsze dobrze jest mieć pod ręką odpowiedni krem emolientowy do twarzy, który można stosować codziennie, aby złagodzić zaczerwienienie, podrażnienia, suchość i szorstkość skóry oraz inne objawy na tle alergicznym. Takim kremem jest Emolientowy krem barierowy Emotopic do twarzy i ciała, zwłaszcza na ręce, łokcie i kolana, gdzie u wielu chorych lokalizuje się wyprysk. Ten przebadany pod kątem biozgodności i dobrze tolerowany preparat pomaga na stworzenie warstwy, chroniącej przed czynnikami atmosferycznymi: wiatrem, mrozem, suchym powietrzem, drażniącymi substancjami. Efekt nawilżenia i natłuszczenia utrzymuje się przez długi czas, a zawartość naturalnych olejów i ceramidów (u chorych na AZS występuje ich znaczny niedobór), niweluje uczucie dyskomfortu i napięcia skóry. Staje się ona także mniej szorstka, a przy regularnym stosowaniu wrażliwe okolice twarzy, dłoni, łokci
i kolan mniej się przesuszają i są bardziej odporne na podrażnienia. Co istotne, krem można stosować nawet u maluszków od 1. dnia życia.
Nawracające, uciążliwe i widoczne objawy atopowego zapalenia skóry sprawiają, że jest to choroba o ciężkim przebiegu i frustracji. Dlatego dobrze jest wykorzystać wszystkie dostępne metody terapeutyczne oraz pamiętać, że o naszą zewnętrzną powłokę trzeba też zatroszczyć się od środka.
1. Nowicki R. i wsp. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology, 2016(3):18-28.
2. Tabela. Kryteria diagnostyczne atopowego zapalenia skóry wg Hannifina i Rajki. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/table/025_1512 Data dostępu: 13.10.2019.
3. Świerczyńska-Krępa M. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory Data dostępu: 13.10.2019.
4. Atopic Dermatitis. https://nationaleczema.org/eczema/types-of-eczema/atopic-dermatitis/ Data dostępu: 13.10.2019.
5.Bartoszek B. Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań. Studia z Psychologii w KUL, tom 16, red. O. Gorbaniuk, B. Kostrubiec-Wojtachnio, D. Musiał, M. Wiechetek Lublin, Wyd. KUL 2010, s. 57-74.
6. Eczema and Emotional Wellness. https://nationaleczema.org/eczema-emotional-wellness/ Data dostępu: 13.10.2019.
polecane produkty
