0511 do publikacji Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry - rozpoznaj i reaguj

AZS u dzieci i dorosłych jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która znacznie częściej występuje w krajach rozwiniętych niż rozwijających się. W Polsce choruje około 4,7-9,2% dzieci oraz do 1,4% osób dorosłych.(1) Zmiany atopowe obejmują natomiast charakterystyczne wykwity wypryskowe i świąd. Jednak jak dokładnie wyglądają zmiany, gdzie się lokalizują i jak odróżnić je od zwykłych podrażnień? Oto kilka faktów na ten temat.

Których dzieci dotyczy zwiększone ryzyko atopowego zapalenia skóry?

Badanie przeprowadzone wśród dzieci z AZS wskazują jednoznacznie, że predyspozycje do choroby są zapisane w genach. Jednak w jej wyzwoleniu biorą także udział czynniki środowiskowe: warunki klimatyczne (zimno, ale też gorąca i sprzyjająca poceniu się temperatura), stopień zanieczyszczenia środowiska, występowanie alergii pokarmowej (głównie na mleko i przetwory mleczne, kurze jaja, ryby, soję, pszenicę i orzeszki ziemne), nadwrażliwość na alergeny powietrznopochodne, w tym roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, alergeny zwierząt domowych, alergeny pochodzenia bakteryjnego i grzybiczego. Specjaliści uważają także, że nie bez znaczenia są czynniki psychosomatyczne. Silny stres emocjonalny może bowiem pogorszyć przebieg choroby,
a zaostrzenie objawów może mieć związek z problemami w rodzinie, relacjami między dzieckiem a rodzicami czy rodzeństwem, kłopotami w szkole.(1)

Kiedy zmiany atopowe zwykle pojawiają się po raz pierwszy?

AZS kojarzy się z wiekiem dziecięcym i słusznie, bo u ponad połowy chorych pierwsze zmiany występują bardzo wcześnie, do ukończenia 1. roku życia.(3) Jednak nie oznacza to, że choroba nie może się ujawnić później, gdyż są przypadki, gdy AZS zaczyna dokuczać dopiero w wieku dorosłym. Dermatoza ta ma jednak różne oblicza i nie u każdej osoby manifestuje się identycznie. Może mieć przebieg łagodny i krótkie etapy zaostrzeń lub zaawansowany, kiedy problemy skórne są rozwinięte i trudne w terapii. Ponadto schorzenie może atakować niewielkie bądź bardzo rozległe obszary ciała. Różna bywa także lokalizacja zmian atopowych, która ma wiele wspólnego z wiekiem pacjenta i jest pomocna w diagnostyce.

Atopowe zapalenie skóry – objawy

Jako pierwsze dolegliwości związane z AZS przeważnie wymienia się silne swędzenie skóry, zaczerwienie, suchość, łuszczenie się. Jednak to objawy, które mogą wynikać z innych powodów, na przykład nadwrażliwości na używane preparaty (żel do mycia, płyn do kąpieli, szampon) albo złych nawyków związanych z troską o skórę (za długie kąpiele, zbyt wysoka lub niska temperatura wody, mycie ciała mydłem). Jak więc odróżnić zwykłą reakcję nadwrażliwości od AZS? Na pewno wskazówką jest tendencja rodzinna. Jeżeli ktoś z bliskich dziecka choruje na AZS, a u malucha występują niepokojące zmiany skórne, powinien być przebadany w tym kierunki.

Alarmującymi objawami są na pewno przewlekły lub nawrotowy charakter oraz osobliwe cechy zmian skórnych, do których należą:

  • uporczywy świąd, który skłania do ciągłego drapania i pocierania skóry, a także jest przyczyną rozdrażnienia, niepokoju
    i problemów ze snem,
  • suchość, łuszczenie się i pękanie skóry,
  • zaczerwienienie skóry, tworzenie się ognisk rumieniowych, na których powierzchni powstają niewielkie grudki, pęcherzyki, nadżerki,
  • wysoka wrażliwość na czynniki zewnętrzne (alergeny, pot, produkty do skóry), skłonność do podrażnień,
  • nietolerancja wełnianych ubrań, kocyków lub innych akcesoriów.(2,3,4)

Bardzo istotne w rozpoznaniu choroby jest umiejscowienie zmian. W dużym stopniu jest ono uzależnione od wieku chorego:

  • do 2. roku życia nieregularne ogniska zapalne powstają głównie na skórze twarzy: czole, policzkach, owłosionej skórze głowy, za uszami, a ponadto na tułowiu i dalszych częściach kończyn, dosyć typowe są także zmiany skórne w okolicach stawów, wówczas zajęta jest skóra na wysokości łokci, nadgarstków i kolan; co istotne, okolica pieluszkowa zazwyczaj jest wolna od objawów;
    w tym wieku zmiany przeważnie mają charakter pęcherzyków i grudek, a jeśli AZS jest zaawansowane, powstają nawet sączące się strupki,
  • między 3. a 11. rokiem życia zmiany skórne występują zwłaszcza na obszarach w okolicach zgięć stawów, a choroba ma postać łuszczących się grudek; w okresie zwiastunowym można zaobserwować złuszczenie opuszków palców rąk oraz podeszw,
  • w wieku dorosłym AZS może wystąpić na twarzy, karku, dłoniach, grzbietach rąk i stopach, jednak trzeba pamiętać, że czasami zajęte są też inne obszary skórne.(2,4)

Objawy AZS u większych dzieci, nastolatków lub osób dorosłych mogą być kontynuacją choroby, która ujawniła się w wieku wczesnodziecięcym, jednak są przypadki, gdy występują dopiero po raz pierwszy.

W trakcie wizyty diagnostycznej dermatolog może także zwrócić uwagę na inne objawy, które często pojawiają się w przebiegu AZS, takie jak zaciemnienie okolic oczodołów, nietolerancja niektórych produktów żywnościowych lub tak zwany „biały dermografizm”, który polega na tym, że skóra po zdrapaniu blednie, a nie reaguje zaczerwienieniem. U chorych na AZS może też pojawić się efekt „polakierowanych paznokci”, które sprawiają takie wrażenie przez częste pocieranie ich i drapanie skóry.(3)

Najcięższą postacią atopowego zapalenia skóry jest erytrodermia, kiedy zmiany chorobowe dotyczą całej skóry.(3)

Co robić w przypadku pojawienia się pierwszych objawów AZS?

Na AZS nie ma leku, który działa przyczynowo, jednak istnieje wiele skutecznych metod łagodzenia objawów, skracania czasu zaostrzeń choroby oraz wydłużania okresów remisji (gdy dokuczliwe dolegliwości nie występują). Dlatego niezwłocznie należy zgłosić objawy dermatologowi. Szybkie rozpoczęcie terapii po zaobserwowaniu pierwszych symptomów pomoże uniknąć nieprzyjemnych powikłań, takich jak tworzenie się ranek, które stanowią otwarte wrota dla bakterii, wirusów czy grzybów, powodujących infekcje. Uporczywy świąd związany z chorobą jest też przyczyną nerwowości, stresu, bezsenności, problemów
z koncentracją, dlatego warto skorzystać z dostępnych środków, które pozwalają go złagodzić. Ze względu na ryzyko skutków ubocznych, związanych z przyjmowaniem niektórych leków, zawsze trzeba stosować się do zaleceń lekarza odnośnie dawkowania. AZS wymaga również ogromnej ostrożności w życiu codziennym oraz modyfikacji niektórych nawyków, na przykład związanych
z higieną. Wszystkie preparaty do ciała powinny być łagodne i bezpieczne dla skóry atopowej. Ponadto trzeba pamiętać, że kąpiele w przypadku AZS nie mogą być zbyt długie, zbyt zimne ani gorące, nie powinno się używać do mycia ciała ostrych gąbek, a do wycierania – szorstkich ręczników. Skórę atopową można bowiem porównać do płatka kwiatu, którego strukturę bardzo łatwo naruszyć, naderwać, zniszczyć, dlatego wymaga traktowania z najwyższą delikatnością. )

Czym są emolienty i jaką funkcję pełnią w łagodzeniu objawów AZS?

Emolienty to specjalistyczne preparaty, których zadaniem jest natłuszczanie skóry oraz jej „uszczelnianie”. Skóra atopowa nie spełnia bowiem ważnych funkcji barierowych, przez co substancje drażniące i alergizujące bardzo łatwo przez nią przenikają, powodując zaczerwienienie, podrażnienie, świąd, zmiany wypryskowe. Stosowanie emolientów wymaga dużej dyscypliny, gdyż skóra chorego musi być chroniona przez cały czas. Emolientów należy więc używać kilka razy dziennie, choć kluczowe jest natłuszczenie ciała bezpośrednio po kąpieli, gdyż dzięki temu można pomóc skórze zatrzymać wilgoć. Dobrze jest zaopatrzyć się w zestaw pozwalający na kompleksową opiekę nad atopową skórą: krem lub balsam do ciała to podstawa, a ponadto przydatny jest krem do twarzy z filtrem, żel pod prysznic, delikatny szampon do włosów i skóry głowy, emulsja do przygotowania kojącej kąpieli.

Efektami używania emolientów są:

  • lepsze nawilżenie i natłuszczenie skóry,
  • stworzenie warstwy okluzyjnej, która ogranicza odparowywanie wody z naskórka,
  • przyjemne ukojenie podrażnionej i swędzącej skóry,
  • wzmocnienie skóry, która staje się bardziej odporna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych,
  • złagodzenie objawów oraz zmniejszenie ryzyka zaostrzeń w przyszłości (przy stosowaniu profilaktycznym, które również jest zalecane),
  • wygładzenie i zmiękczenie skóry.(5)

Warto wiedzieć, że emolienty to preparaty łagodzące nie tylko zmiany atopowe, ale też wykorzy-stywane w terapii innych schorzeń: łuszczycy oraz chorób objawiających się przesuszoną skórą, takich jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, zaburzenia pracy nerek.(4) Również osoby mające zdrową, jednak wrażliwą i przesuszoną skórę (na przykład w okresie zimy) mogą na co dzień wspomóc się emolientami, które są dobrze tolerowane i skuteczne.

Pierwsze objawy AZS – reaguj natychmiast!

Gdy tylko zauważysz, że skóra twojego maluszka jest przesuszona, łuszczy się i łatwo ulega podrażnieniom, a dziecko jest niespokojne, co może wskazywać na świąd, udaj się z nim do lekarza i oprócz podawania zaleconych leków chroń jego ciało emolientami. Na co dzień sprawdzi się na przykład Krem emolientowy kojąco-zmiękczający Emotopic, który można stosować zarówno w trakcie leczenia farmakologicznego, jak i między cyklami. Krem ma bogatą konsystencję, dlatego sprawdza się nawet wtedy, gdy problemy skórne są nasilone. Kryjące się w nim naturalne oleje, z powodzeniem stosowane w terapii AZS, aplikowane na uszkodzoną warstwę lipidową naskórka działają naprawczo oraz łagodzą świąd, zaczerwienienie i pieczenie. Codzienne używanie tego kremu daje skórze także niezbędne ukojenie i komfort. Ciało staje się też bardziej miękkie i gładkie w dotyku. Preparat został przebadany pod kątem biozgodności i jest dobrze tolerowany przez skórę. Można go stosować nawet u noworodków od 1. dnia życia.

Atopowe zapalenie skóry na twarzy, głowie, kończynach lub tułowiu to schorzenie uciążliwe i wymagające dużego zdyscyplinowania. Systematyczność w używaniu emolientów, a także sięganie po przepisane przez dermatologa leki, daje jednak pozytywne rezultaty.

Pamiętaj także, że terapia choroby powinna być kompleksowa. Bardzo ważna jest obserwacja czynników, które wyzwalają lub zaostrzają już istniejące zmiany skórne. Mogą być nimi na przykład alergeny domowe, ubrania z tkanin utrudniających skórze oddychanie, przegrzewanie się, przez co skóra mocniej się poci, a pot ją podrażnia, stresująca atmosfera w rodzinie lub inne nerwowe sytuacje u dziecka – w przedszkolu lub szkole, które wymagają przepracowania. Oczywiście nie zawsze jest możliwa identyfikacja wszystkich czynników środowiskowych zaostrzających AZS, jednak spostrzeżenia w tym zakresie są bardzo cenne
i pomagają lepiej kontrolować przebieg tej uciążliwej dermatozy.(6)

1. Nowicki R. i wsp. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergolo-gicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Alergologia Polska – Polish Journal of Al-lergology, 2016(3):18-28.
2. Millan M., Mijas J. Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka. Borgis Nowa Pediatr 2017; 21(4): 114-122.
3. Jenerowicz D., Polańska A. Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62304,atopowe-zapalenie-skory-azs-u-dzieci Data dostępu: 10.10.2019.
4. Świerczyńska-Krępa M. Atopowe zapalenie skóry. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory Data dostępu: 10.10.2019.
5. Moyer N. What’s the Best Way to Use an Emollient? https://www.healthline.com/health/emollient Data dostępu: 10.10.2019
6. Atopic Dermatitis. https://nationaleczema.org/eczema/types-of-eczema/atopic-dermatitis/ Data dostępu: 10.10.2019.

polecane produkty

Emotopic - emulsja do kąpieli. Olej konopny, olej canola, olej sojowy.
Emulsja DO KĄPIELI
Emotopic - hydro-micelarny szampon kojący
Hydro-Micelarny SZAMPON KOJĄCY
Emotopic - balsam nawilżająco-natłuszczający do ciała
Balsam nawilżająco-natłuszczającydo ciała
Poprzedni slajd
następny slajd

Inne porady