Atopowe zapalenie skóry (AZS) to jedna z najpowszechniejszych dermatoz, która dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. Ta choroba ma charakter przewlekły – jeśli wystąpi, leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów. Mogą się jednak pojawić sytuacje, w których dochodzi do ich zaostrzenia. Jakie czynniki mogą mieć na to wpływ? Wyjaśniamy.
Czym jest atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła, zapalna dermatoza o nawrotowym charakterze, w której występują okresy remisji i zaostrzeń1. Jak rozpoznać AZS? Najbardziej charakterystyczne dla atopowego zapalenia skóry są zaczerwienienia skóry, grudki, czasem drobne pęcherzyki, a w fazie przewlekłej – sucha, pogrubiała skóra z wyraźnie zaznaczonymi bruzdami. Zmiany skórne mogą lokalizować się na twarzy, szyi, w zgięciach stawowych oraz na grzbietach rąk i stóp1. Nieodłącznym elementem tej choroby jest również intensywny świąd, który często nasila się wieczorem i w nocy oraz skłania do drapania i dalszego uszkadzania skóry2.
Co zaostrza przebieg AZS?
Co sprawia, że atopowe zapalenie skóry się zaostrza? Chociaż nawroty mogą mieć różne podłoże, warto znać najbardziej typowe czynniki i bodźce, które mogą wpłynąć na intensyfikację przykrych objawów.
Niewłaściwa dieta
U 20-40% najmłodszych dzieci z AZS współwystępuje alergia pokarmowa. Najczęściej dotyczy białek mleka krowiego, jaj kurzych, ryb, orzeszków ziemnych, soi i pszenicy3.
Alergeny powietrznopochodne
Sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, naskórek ludzki, pleśnie i pyłki roślin… ekspozycja na te alergeny może być kolejnym źródłem problemów. Ich obecność w otoczeniu może również prowadzić do nasilenia zmian skórnych3
Czynniki drażniące
Detergenty, mydła, środki czystości czy niektóre kosmetyki mogą nasilać objawy choroby. Do czynników drażniących należą również szorstkie materiały (np. wełna), zbyt częste i długie kąpiele w gorącej wodzie, które dodatkowo wysuszają skórę1.
Warunki klimatyczne
Nagłe zmiany temperatury otoczenia i niska wilgotność powietrza (szczególnie zimą) również mogą prowadzić do zaostrzenia objawów AZS. Z drugiej strony świąd i stan zapalny skóry mogą się nasilać z uwagi na intensywne pocenie się podczas upałów lub wysiłku fizycznego2.
Zakażenia mikrobiologiczne
Bakterie, wirusy i grzyby mogą kolonizować uszkodzoną barierę skórną i nasilać objawy AZS. Szczególnie istotną rolę odgrywa gronkowiec złocisty, który wykrywa się u 80-100% chorych1.
Czynniki hormonalne
Zmiany hormonalne związane z ciążą, miesiączką czy menopauzą także mogą wpływać na przebieg AZS. U niektórych kobiet objawy nasilają się w fazie cyklu przed menstruacją1.
Stres
Objawy AZS mogą się też nasilać pod wpływem czynników związanych z emocjami. Napięcie nerwowe może nasilać świąd, prowadząc do błędnego koła: stres – swędzenie – drapanie – uszkodzenie skóry – nasilenie stanu zapalnego – zwiększony stres3.
Jak dbać o skórę z AZS w okresie zaostrzenia objawów?
W czasie zaostrzenia objawów AZS dbałość o skórę jest szczególnie istotna.
Podstawą, podobnie jak w okresie remisji, są nawilżanie i natłuszczanie skóry za pomocą emolientów. Powinny być stosowane kilka razy dziennie, nawet co 2-3 godziny1. Preparaty te należy nakładać bezpośrednio po kąpieli (nie dłuższej niż 5 minut) na lekko wilgotną skórę, co pomaga zatrzymać wodę w naskórku.
W okresie zaostrzenia objawów AZS pacjenci sięgają również po specjalistyczne wyroby medyczne przeznaczone do ochrony skóry atopowej w tej fazie choroby.
Podczas zaostrzeń lekarz może także zalecić miejscowe stosowanie leków przeciwzapalnych, takich jak glikokortykosteroidy czy inhibitory kalcyneuryny1.
Dodatkowo należy eliminować zidentyfikowane czynniki zaostrzające i dbać o skórę ze szczególną uwagą. To kroki, które pomogą złagodzić przykre objawy i powrócić do stanu równowagi.
Bibliografia:
- Świerczyńska-Krępa M., Aropowe zapalenie skóry (AZS) u dorosłych: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna2022, dostęp: https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory
- Milan M., Mijas J., Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka, Nowa Pediatria 4/2017, s. 114-122.
- Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A., Sokołowska-Wojdyło M., Ługowska-Umer H., Barańska-Rybak W., Kaczmarski M., Kowalewski C., Kruszewski J., Maj J., Silny W., Śpiewak R., Petranyuk A., Atopowe zapalenie skóry. Aktualne wytyczne terapeutyczne. W: Lekarz POZ 1/2015, s. 39-50.
